ယဉ်ကျေးမှုအနုပညာ

 

4. ယဉ်ကျေးမှု အနုပညာ
ယဉ်ကျေးမှုအလေ့အထများ။
ခေါင်စိုလူမျိုးတို့သည်တမူထူးခြားမြတ်နိုးဖွယ်
ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များကိုပိုင်ဆိုင်ထားကြသည်။
ခေါင်စိုတို့သည် မျိုးနွယ်စုအလိုက်၊မျိုးတူမိသားစုအလိုက် စုစည်း၍ ရွာတည်ကြသည်။  ဓနချမ်းသာဩဇာကြီးမားသူသည် ရွာကို တည်ထောင်ပြီးသူသည်ရွာရှင်ဖြစ်‌သည်။သူ၏မျိုးနွယ်စုများ၊ဆွေမျိုးများ၊နှင့်အခြားသူများပါလိုက်ပါတတ်ကြသည်။
ရွာရှင်သည် ရပ်ရွာဆွေမျိုးတို့၏ စားဝတ်နေရေး၊လူမှုရေးရာကိစ္စအဝဝတို့တွင်ပါဝင်ပတ်သက်ဆောင်ရွက်ပေးသည်။ ရွာနေအများပြည်သူများသည် ရွာရှင်၏ဆိုးသည်ကောင်းသည်မဆို လူမှုကိစ္စ
သွန်သင်ဆုံးမချက်များကို နာခံနာယူကြသည်။
အိမ်ထောင်ဖွဲ့စည်းပုံ။
အိမ်ထောင်ဖွဲ့စည်းမှုတွင်အမျိုးသားလင်ယောက်ျားသည် လုံးဝဦးစီးသူဖြစ်သည် ။အိမ်သားများသည် ဦးစီးလမ်းညွန်ချက်များကို နာခံကြသည်။
မိသားစုဆိုသည်မှာသားသမီးမြေးမြစ်များနှင့်စုဖွဲ့၍နေထိုင်ခြင်းဟုဆိုလိုဟန်ခံယူကြသည်။
မိသားစုတွင်ဦးရေများလာသဖြင့်အိမ်ခွဲ (Inmdonglah) နေကြသော်လည်း လုပ်ငန်းခွင်တူကြသည်။လက်‌ရေတပြင်တည်းထမင်းလက်ဆုံစားကြသည် ။ဝိုင်းလုပ်ဝိုင်းစားကြသည်။
ဦးစီးသူဖခင်ကြိးက အိမ်ထောင်ခွဲပေးခါမှသာ အိမ်ထောင်စုခွဲ၍‌ပြောင်းကြရသည်။
အိမ်ထောင်အမွေ၊ဖခင်၏အမွေကို သားကြီးနှင့်သားထွေးတို့သာခွဲဝေဆက်ခံရရှိပိုင်ခွင့်ရှိသည်။သားလတ်များနှင့်သမီးများ ရရှိပိုင်ခွင့်မရကြပေ။ ‌အမွေရရှိသူများသည် ဖခင်၏ဆိုးမွေကိုပါလက်ခံ၊ရင်ဆိုင်ရသည်။အမွေဆက်ခံရရှိသူသည် အမွေကိုထိန်းသိမ်းခြင်း၊မျှဝေခြင်း၊အကြွေးများတောင်းခြင်း၊ဆပ်ခြင်းစသည်တို့ကိုထမ်းဆောင်ရသည်။
သူသည်မိဘ၏အိမ်တွင်မိဘနှင့်အတူနေရပြီးဖခင်၏အုပ်ထိန်းသူအဖြစ်ခံယူရသည်။
အမွေရရှိသူသည် ညီမအစ်မများအိမ်ထောင်ပြုရာတွင်ပေးဆောင်ရမည့်ရိုးရာစောင်မှအစဆင်ယင်ထုံးဖွဲ့မှုအားလုံးတာဝန်ယူရသည်။မင်္ဂလာအမင်္ဂလာများအခင်းကြီးငယ်များတာဝန်ယူရသည်။
သို့သော်ဖခင်၏အရိုက်အရာကိုသားကြီးကခံယူသည့်ဓ‌လေ့ရှိပြီးသားကြီးမရှိလျှင်သားလတ်၊သားထွေးတို့ကကြီးစဉ်ငယ်လိုက်ဖခင်၏အရိုက်အရာကိုဆက်ခံသည့်ဓ‌လေ့လည်းရှိသည်။
မိန်းကလေးသမီးများသည် အိမ်ထောင်ပြုသည်နှင့်အခြားမိသားစု၏အမျိုးအနွယ်ဖြစ်ရသည်။သူမကိုယ်တိုင်သည်ဖခင်အမျိုးအဖြစ်ဆက်လက်ခံယူခွင့်ရှိသော်လည်းသူမ၏သားသမီးများကိုမူမိမိ၏အမျိုးခံယူစေပိုင်ခွင့်မရှိပေ။
သို့ဆိုလျှင်ခေါင်စိုတို့သည်မိမိတို၏ယဉ်ကျေးမှု
ထုံးတမ်းစဉ်လာများဖြင့်အိမ်‌ထောင်မိသားစုမှသည်
လူ့ဘောင်ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်နိုင်ကြသည်အထိအုပ်ချုပ်ရေး၊တရားစီရင်ရေးပုံစံများခိုင်မာမှုရှိထားသည့်လူမျိုးဖြစ်သည်။
လုပ်အား၊ကိုယ်ကျင့်တရား၊စိတ်နေသဘောထား၊မျှဝေစား။
စုပေါင်းလုပ်အားကိုတန်ဖိုးထားကျင့်သုံးကြသည်။တောင်ယာအလုပ်နောက်ကျသူများ၊နာမကျန်းဖြစ်သူများ၊အလုပ်ဝန်ပိနေသူများကို တရွာလုံးကကူညီကြသည်။
ခေါင်စိုတို့သည် ဧည့်ဝတ်ကျေပွန်ခြင်းကို အလေ့အထတစ်ခုအဖြစ်အလိုအလျောက် ဆောင်ရွက်ကြသည်။ ဧည့်သည်ကို ဆွေမျိုးရင်းထက်မကပြုစုသည်။ခေါင်ရည်ဖေါက်၍ မိတ်ဆွေဖွဲ့ခြင်း၊ညီအစ်ကိုအဖြစ်ပဠိညာဉ်ပြုခြင်း၊ သားသမီးချင်းပေးစားခြင်းတို့ကိုလည်းပြုတတ်ကြသည်။ ဧည့်သည်ရှိသောအိမ်တွင် အိမ်နားချင်းမှအိမ်ရှင်မများကထမင်းနှင့်ဟင်းတစ်ခွက်စီပို့ကြသည်။ဧည့်သည်မှာပို့သမျှဟင်းအားလုံးကို အနည်းငယ်စီမစားဘဲချန်မထားရပေ။ဧည့်သည်ပြန်လျှင်အိမ်ရှင်သည်ထမင်းကိုဖက်နှင့်ထုပ်ပြီး၊ဟင်းကိုဝါးကျည်ထောင့်တွင်ထည့်၍လမ်းခရီး၌စားသောက်နိုင်ရန်ထည့်ပေးလိုက်သေးသည်။
ခေါင်စိုတို့သည် ဖော်ရွေစွာဆက်ဆံခြင်း၊ရောင့်ရဲတတ်ခြင်း၊ရိုသေခြင်း၊ရိုးသားဖြောင့်မတ်ခြင်း၊သစ္စာရှိခြင်းတို့ကိုတန်ဖိုးထားကြသည်။မုသားမပါဘဲအမှန်ကိုသာပြောဆိုတတ်ရန်၊ယဉ်ကျေးသိမ်မွေ့စွာပြုမူနေထိုင်တတ်ရန် ငယ်စဉ်ကပင်အဆုံးအမခံယူကြသည်။ငယ်သူများကိုအသက်ကြီးသူများကပြောဆိုဆုံးမကြသည်။
မျှဝေပေးကမ်းခြင်းကိုလည်းတွေ့ရသည်။အိမ်နီးချင်းများကိုမမေ့မလျော့ပေးကမ်းကြသည်။
ပွဲကြီးပွဲငယ်စီရင်ကျင်းပသောအခါ ရပ်ဝေးရပ်နီးမိတ်ဆွေများအားဟင်းစား(moicaeng)မျှဝေပေးသည်။ညီအစ်ကိုအဖြစ်ပဠိညာဉ်ပြုသူများကိုရိုးရိုးအသားတုံးမဟုတ်ဘဲ အကောင်လိုက်ဖြစ်စေ၊ခြမ်း၍ဖြစ်စေ၊ခေါင်းသားဖြစ်စေ သီးသန့်စီစဉ်ပေးသည်။ရောက်မလာနိုင်သောဆွေမျိုးများနှင့်မိတ်ဆွေများအတွက်အသားကိုအခြောက်ပြု၍စီမံပို့ပေးသည်။
ဆင်းရဲချမ်းသာမဟူမိသားစုတိုင်းတောင်ယာတွင်နတ်ပွဲ(hlawklam)ကိုပြုလုပ်ကြသည်။ရွာသားများနှင့်ကျင်းပကြပြီးအပြန်တွင် ဆန်ထည့်၍ပြုတ်ထားသောအသားတုံးနှစ်ခုစီကိုဖက်(lakhar qam)နှင့်ထုပ်ကာလူကြီးလူငယ်တစ်‌ယောက်တစ်ခုစီထည့် ပေးသည်။
တောကောင်ဖမ်းရသောအခါတွင် ရွာလယ်ဇရပ်၌
ချက်ပြုတ်စားသောက်ကြသည်။
ခေါင်စိုတို့သည် စားပွဲ၊အခြားပွဲလမ်းသဘင်များနှင့်ပတ်သက်လျှင် မမေ့မလျှော့ဦးထိပ်ထား၍ ပေးကမ်းရသည့်လူပုဂ္ဂိုလ်မှာ သူ၏ယောက္ခမ၊မိခင်၏မိဘ၊အစ်ကိုမောင်တော်များဖြစ်သည်။ဤမိသားစုကိုရင်အုံသား(saqoek moi) အအုံလိုက်ပေးရသည်။ယောက္ခမနှင့်သမက်ဟူသောအသိုင်းအဝိုင်းနှစ်ခုတို့သည်အပြန်အလှန်လေးစားတန်ဖိုးထားကြသည်ကိုတွေ့ရသည်။
ပေးကမ်းရာတွင်မိဘမဲ့၊ဆင်းရဲသား၊မုဆိုးမ၊တစ်ဦးတည်းနေထိုင်သူတို့ကိုလည်းချန်မထားရဘဲမဖြစ်မနေဖြည့်ဆည်းပေးရသည်။

Culture and Traditions of the Khongso (Asang) People
Cultural Heritage and Social Organization
The Khongso people possess a distinctive and treasured cultural heritage, preserved through their traditions, customs, and social values. Communities are traditionally established on the basis of clans and kinship ties. A prosperous and influential individual, often the one who founds the settlement, becomes the village headman. His clan, relatives, and other families typically follow and settle around him.
The headman is deeply involved in the affairs of the village, extending his role to matters of livelihood, social responsibilities, and community welfare. The villagers, in turn, heed his guidance, whether in matters of justice, moral instruction, or communal decisions.
Family Structure and Inheritance
Within the household, the male head of the family assumes authority, and the members are expected to follow his leadership. The family unit encompasses children and grandchildren living under one roof. As the household grows in number, families may divide into separate households (Inmdonglah), though they continue to share work and meals communally.

Inheritance follows a strict tradition: only the eldest son and younger brothers are entitled to the father’s estate. Daughters and middle sons do not normally inherit property. The heir not only gains the wealth but also assumes the father’s burdens and responsibilities—managing debts, overseeing resources, and maintaining harmony within the family.

The heir lives with the parents, serving as custodian of the household. He also bears the obligation of providing dowries and ceremonial contributions when sisters marry, and must shoulder the costs of both joyful and tragic family events. If no eldest son exists, the next in line—whether a younger son or another male relative—takes up this duty.

Daughters, upon marriage, are considered part of their husband’s family. Though they remain linked to their father’s clan, their children belong to the lineage of their husband.

Through such customs, the Khongso uphold a stable system of household, inheritance, and governance, ensuring the continuity of family honor and social order.

Communal Labor and Social Values

The Khongso place high value on collective labor and cooperation. Those who fall behind in farming, the sick, or those burdened with excessive work are assisted by the entire village.

Hospitality is regarded as a sacred custom. Guests are treated with greater care than even one’s kin. A host will slaughter animals, brew rice wine, and provide food as tokens of friendship. Neighboring households contribute dishes, and it is customary that a guest must taste every offering, leaving none untouched. When the guest departs, the host provides food for the journey—rice wrapped in leaves and curry packed in bamboo tubes.

Core values such as friendliness, patience, respect, honesty, and loyalty are emphasized from childhood. Children are raised to speak truthfully, avoid deceit, and practice gentleness and humility. Elders admonish the young, guiding them in the ways of virtue.

Generosity and Feasting

Generosity and sharing are central to Khongso culture. Neighbors exchange food without hesitation, and during festivals both small and large, meat and dishes (moicaeng) are distributed among friends and relatives. Those bound by bonds of brotherhood receive not merely ordinary portions but whole cuts, divided animals, or heads as signs of special honor. For absent relatives and friends, meat is dried and sent as a gift.

Every household, regardless of wealth, participates in ritual feasts such as the harvest festival (hlawklam). After the communal celebration, each person—young and old alike—receives a portion of meat wrapped in leaves (lakhar qam) to carry home. When wild animals are hunted, the meat is shared and consumed at the village square.

Special respect is reserved for parents-in-law and elder brothers-in-law, who are honored with the finest portions of meat (saqoek moi). These reciprocal exchanges reinforce bonds of kinship, respect, and obligation.

At the same time, no feast excludes the orphan, the widow, the poor, or the solitary; all are provided for, as generosity is seen not only as duty but as the essence of Khongso identity.

 ###   )Ethical Conduct and Communal Harmony

The Khongso are a people who value upright conduct. Truthfulness, respect, and loyalty are cornerstones of their moral life. They believe that life is best lived through sincerity, generosity, and kindness. In this way, the Khongso sustain a culture that is not only communal and resilient, but also deeply rooted in compassion and honor.

                 # ဓါတ်ပုံပိုင်ရှင်အားကျေးဇူးတင်ပါသည်။